واحد منبع تغذیه (PSU) که بیشتر به عنوان پاور کامپیوتر شناخته می‌شود همان مانند قلب تپنده سیستم است که وظیفه تأمین جریان ثابت برق را به کل واحد را بر عهده دارد. وقتی این جزء حیاتی از بین می‌رود، رایانه شما خاموش شده و از ادامه فعالیت بازمی‌ماند. اگر با این وضعیت روبرو هستید باید دلیل خرابی پاورهای کامپیوتر را بدانید. در این مقاله، دلایل خرابی PSU را بررسی می‌کنیم و نحوه جلوگیری از آنها را مورد بحث قرار می‌دهیم تا اطمینان حاصل کنیم که دلیل خرابی‌ها را پیدا کرده‌ایم.
بروز مشکل در خازن‌های سرامیکی چندلایه
بیشترین مشکلات در پاورهای باکیفیت به خاطر خرابی خازن‌های سرامیکی (MLCC) رخ می‌دهد. حتی یک خازن MLCC خراب هم می‌تواند به مشکلات فنی دامن زده و این خرابی نیز ممکن است از عوامل مختلفی ناشی شود. به عنوان مثال، آنها ممکن است به دلیل زیر خراب شوند:
- جابه‌جایی و نگهداری نادرست (مانند قرار دادن نادرست PCBها در فرایند تولید)
- خم شدن PCB (که ممکن است در نتیجه اعمال گرما بیش از حد در فرایند لحیم به وجود آید)
- لحیم‌کاری غلط PCB در مراحل تعمیرات
- خم شدن پایه‌ها در زمان استفاده از تجهیزات تست مدار (ICT Fixture) که برای ارزیابی دقیق عملکرد PCB مورد استفاده هستند.
همه این امور منجر به خرابی یا از کار افتادن قطعات دیگر در مدارها هم می‌شوند.
آسیب به IC و MOSFET زمان اسمبل کردن پاور
هنگامی که یک خط تولید با سرعت بیش از حد مشغول به کار شود یا گرمای اعمال شده بیش از حد باشد، احتمال وارد شدن آسیب به قطعات الکترونیکی نظیر آی‌سی‌ها (Integrated Circuits) و ماسفت‌ها (MOSFETs) افزایش پیدا میکند. این قطعات به دما و فشار حساس هستند و اگر به طور ناگهانی دچار گرما یا فشار زیاد از حد شوند، حتما با آسیب‌های جدی مواجه می‌شوند. حتی آسیب‌های کوچکی که در اثر این شرایط وارد شده‌اند، ممکن است در طولانی‌مدت به خرابی پاور منجر شود. بنابراین، مهم است از افزایش ناگهانی گرمای اضافی کامپیوتر جلوگیری شود تا قطعات الکترونیکی آی‌سی‌ها (Integrated Circuits) و ماسفت‌ها (MOSFETs) به خوبی محافظت شوند. در این وضعیت با خرابی پاورهای کامپیوتر روبرو نخواهیم شد و پایداری سیستم تضمین می‌شود.
استفاده از پیچ‌های بلند برای سوار کردن PCB
استفاده از پیچ‌های بلند برای نگه داشتن PCB هم ممکن است در برخی موارد مشکلاتی ایجاد کنند، زیرا طول اضافی پیچ می‌تواند منجر به فشرده شدن PCB شود. این مسئله موجب تغییر شکل مدار چاپی و حتی شکستن مسیرهای الکتریکی آن خواهد شد. همچنین، استفاده از پیچ‌های بلند می‌تواند موجب ایجاد تنش در PCB شود و شکستگی و آسیب‌های دیگر را ایجاد کند.
برای جلوگیری از این مشکلات، بهتر است از پیچ‌هایی با طول مناسب برای اتصال PCB استفاده کنید. بهتر است اطمینان حاصل شود که پیچ به گونه‌ای است که نیازی به فشرده کردن PCB ندارید. همچنین، استفاده از پایه‌ها یا اتصالات دیگر برای سوار کردن PCB هم می‌تواند به پیشگیری از این مشکلات کمک کند.
ولتاژ بالا و جریان غیرعادی برق
علاوه بر نوسان ولتاژ که ممکن است به دلیل شرایط جوی یا مشکلات دیگر در شبکه برق شهری اتفاق بیفتد، جریان‌های بالا هم به دلیل تقاضای ناگهانی برق (برای مثال، در هنگام روشن شدن سیستم) باعث بروز مشکلاتی در پاور می‌شود. این نوع جریان‌های بالا به عنوان «جریان‌های هجومی» شناخته شده‌اند و دلیل اصلی بروز آنها وجود خازن در مدارها است.
ولتاژ بالا و جریان غیرعادی می‌تواند باعث خرابی قطعات مختلفی نظیر فیوزها، پل‌های یک‌سوساز، دیودها و FETها شود. حتی اگر سیستم به MOV (برای محافظت در مقابل ولتاژهای ناپایدار) و حتی NTC ترمیستور (برای محافظت در برابر جریان‌های هجومی) هم مجهز شده باشد، هنوز هم احتمال خرابی این قطعه وجود دارد. به ویژه اگر جهش جریان یا ولتاژ بسیار بیشتر از حد توان سیستم باشد.
البته شرکت های تولید پاورهای با کیفیت مانند پاورهای برند فاطر معمولا برای جلوگیری از بروز مشکلات فوق بخش محافظ جریان را در طراحی خود لحاظ نموده و آن را نسبت به این موضوع کاملا ایمن میکنند.
معرفی پاور کامپیوتر شرکت فاطرشرکت فاطر برای نیاز تمامی کاربران در رنج قیمتی‌های مختلف، اقدام به ارائه‌ی منبع تغذیه کرده است. کیس‌های اسمبل شده‌ی گیمینگ در سه دسته‌ی اقتصادی، مقرون به صرفه و بالارده عرضه شده‌اند. این سه دسته به صورت زیر نام‌گذاری می‌شوند:
|
نفوذ حشرات به داخل سیستم
شاید توجه به این مسئله در بررسی خرابی پاورهای کامپیوتر عجیب باشد، اما خوب است بدانید در گذشته، برخی از برندهای چینی تولید کننده پاور، یک لایه فوم بین لایه لحیم کاری شده PCB و بدنه پاور قرار می‌دادند. هدف از نصب این لایه‌ها، جلوگیری از نفوذ حشرات به داخل پاور بود. برخی اوقات، ورود مورچه‌ها و سوسک‌های کوچک به داخل پاور ممکن بود و باعث ایجاد اتصال کوتاه و خرابی قطعه می‌شد. اما استفاده از فوم هزینه‌بر است و همچنین ممکن است هنوز حشرات به قسمت بالایی PCB نفوذ کنند.
خوشبختانه، تنها تعداد اندکی از پاورها بر اثر ورود حشرات خراب می‌شوند و در حدود 10 درصد از خرابی‌های پاور به برندهای باکیفیت و محبوب بازار مربوط است. بنابراین، بسیاری از شرکت‌ها این مسئله را جدی نمی‌گیرند. اما به هر حال یکی از باگ‌هایی است که باید به آن توجه داشت. فاطر در این خصوص نیز با استفاده از مدار دورکننده حشرات اولتراسونیک از ورود حشرات در پاور های خود جلوگیری میکند.
شرایط حمل نامناسب؛ خرابی پاورهای کامپیوتر
اگر شرایط ارسال و حمل و نقل این قطعه نامناسب باشد و بسته پاور با مراقبت حمل نشود، احتمالا با مشکلاتی مانند شکستن PCB روبرو خواهید شد که باعث خرابی پاور هم می‌شود. به همین دلیل، زمان تهیه این قطعه حفاظت از پاور درون جعبه بسیار حائز اهمیت است. استفاده از لایه‌های ضخیم فوم یکی از بهترین روش‌ها برای محافظت از پاور (و حتی قطعات دیگر) در برابر خرابی‌های ناشی از حمل و نقل است.
بر اساس اطلاعات و آمار مختلف، ارسال پاورها با حمل و نقل هوایی باعث افزایش خطر خرابی در مقصد می‌شود، زیرا محصولات عموما در این حالت به عنوان چندین «Master box» در هواپیما قرار می‌گیرند. این روش ارسال معمولا مقرون به صرفه‌تر از ارسال در پالت‌های مختلف موجود در هواپیمای باربری است. هرگونه تکان خوردن، جابه‌جایی و سقوط جعبه‌ها ممکن است بخش قابل توجهی از پاورها را خراب کند. به ویژه آن‌هایی که در جعبه مناسبی قرار داده نشده‌اند.
علائم مربوط به خرابی پاورهای کامپیوتر
پس از آنکه با خرابی پاورهای کامپیوتر آشنا شدیم، خوب است نشانه‌ها و علائم مربوط به این خرابی‌ها را هم بشناسیم. یکی از مهم‌ترین این علائم خرابی فن پاور است. اکثر PSUهای موجود در بازار به طور فعال خنک می‌شوند. به این معنی که آنها یک فن مختص به خودشان را دارند. اگر صدای ساییدن یا صدای جیرجیر فلز روی فلز را از PSU می‌شنوید، به احتمال زیاد فن از کار افتاده است.
اگر فن PSU اصلا نمی‌چرخد هم نشانه بدی است. فن‌های PSU قابل سرویس نیستند. حتی اگر گاهی اوقات از نظر قطر اندازه استانداردی داشته باشند، معمولا اتصال استاندارد ندارند و اغلب مستقیما به برد داخلی (درست در کنار سایر اجزای PSU) لحیم می‌شوند. با توجه به اینکه باز کردن یک PSU و لمس قطعات می‌تواند شما را در معرض خطر قرار دهد، توصیه می‌کنیم سعی نکنید فن را تعمیر یا تعویض کنید و فقط خاموش شدن فن را به عنوان نشانه‌ای از زمان تعویض پاور در نظر بگیرید. ضمنا موارد زیر هم به عنوان علائم خرابی پاور در نظر گرفته می‌شوند.
ظهور صفحه آبی یا خطاهای مشابه
خطاهای صفحه آبی می‌توانند به طرز باورنکردنی ناامید کننده باشند، زیرا نشان دهنده خرابی جدی است. مشکلات مربوط به PSU شما باعث قطع برق، کاهش ولتاژ شده و در غیر این صورت باعث می‌شود تا اجزای کامپیوتر به طرز ناخوشایندی فعالیت کنند.
خاموش شدن کامپیوتر زمانی که خیلی کارکرده
وقتی PSU شما دچار آسیب شود (حتی اگر هنوز از کار نیفتاده باشد)، کارایی کمتری خواهد داشت و قادر به پاسخگویی به تقاضای فعالیت زیاد سیستم ندارد.
خرابی پاورهای کامپیوتر و دیر روشن شدن سیستم
زمان بین روشن شدن و آماده شدن کامل سیستم باید کمتر از نیم ثانیه باشد. اگر با زمانی خارج از این محدوده مواجه هستید، ممکن است کامپیوتر مشکلات مربوط به بوت نامنظم و خرابی پاورهای کامپیوتر را داشته باشد.
کامپیوتر تصادفی خاموش یا ری استارت می‌شود
خرابی PSU می‌تواند باعث خاموش شدن تصادفی و به ظاهر غیر قابل توضیح یا راه اندازی مجدد کامپیوتر شود. در این وضعیت اضافه بار حرارتی، کثیف بودن PSU یا حتی از کار افتادن خازن‌ها می‌تواند دلیل اصلی در نظر گرفته شود.
برق گرفتگی با دست زدن به قاب کامپیوتر
اگر قاب کامپیوتر یا حتی یک وسیله جانبی متصل به آن را لمس کردید و دچار شوک شدید، نباید آن را نادیده بگیرید. به یاد داشته باشید این انرژی باید از طریق PSU از زمین و به پریز دیواری متصل می‌شد، اما حالا با بدن شما برخورد میکند.
و در آخر؛ اهمیت تست خرابی پاورهای کامپیوتر
وقتی صدای وز ور به گوش می‌رسد و یا از پشت سیستم دود بیرون می‌آید، دلایل کافی برای استنباط اینکه PSU شما خراب شده است را در اختیار دارید. البته همه مشکلات PSU آن‌قدر چشمگیر و بلافاصله آشکار شده نیستند. در واقع، بسیاری از علائمی که نشان می‌دهد PSU شما از کار افتاده است، طوری دیده می‌شوند که به راحتی می‌توان آنها را با سایر مشکلات رایانه اشتباه گرفت.
با در نظر گرفتن این موضوع، توصیه می‌کنیم اگر حتی کوچک‌ترین شکی دارید که PSU شما ممکن است خراب شده باشد، خود PSU را مستقیما آزمایش کنید. می‌توانید آن را با یک تستر اختصاصی PSU یا با استفاده از یک مولتی‌متر دیجیتال تست کنید.
همان‌طور که اشاره کردیم خرابی خازن‌های سرامیکی چندلایه و یا استفاده از پیچ‌های بلند برای سوار کردن مدار روی بدنه می‌تواند دلایل اصلی این نوع خرابی‌ها باشد. به همین دلیل مهم است زمان نیاز به تعمیرات سیستم را به فرد قابل اعتمادی بسپارید. در ضمن آسیب‌دیدگی آی‌سی‌ها و فت‌ها به دلیل مشکلات لحیم‌کاری انبوه و البته لحیم‌کاری بی‌دقت در ساخت و تعمیر هم از جمله دلایل خرابی پاورهای کامپیوتر هستند که با نظارت یک متخصص رفع خواهند شد.
